Изложеност на екрани низ детството

Изложеноста на екрани и технологија е дел од секојдневниот живот кој е речиси невозможно да се избегне.

Проблемот настанува кога се поставува прашањето колку изложеноста на екраните е прифатлива, на која возраст и како екраните влијаат врз јазично-говорниот развој и развојот на детето воопшто.

Во последно време често се слуша терминот скринизам кој уште се нарекува и дигитален аутизам.

Изложеноста на екрани на рана возраст прекумерно го стимулира нервниот систем на детето, што може да резултира со разни нарушувања на јазично-говорниот развој, комуникацијата, однесувањето, учењето, расположението и вниманието.

Во последно време често се слуша дека децата од многу рана возраст самостојно ги вклучуваат електронските уреди, можат мирно да поминат долго време пред екранот, да зборуваат т.е. повторуваат англиски изрази по цртаните ликови, додека им е тешко да се изразат на нивниот мајчин јазик, самостојно да се заиграат со своите врсници или со играчки соодветни на возраста.

Знаењето коешто детето го стекнува со пасивно гледање во екран често нема комуникативна намера и детето не може да го примени во секојдневниот живот.

При исклучување на екранот може да дојде до гнев, слаба самоконтрола на емоциите и однесувањето, кои како што расте детето може да стануваат поизразени.

Досегашните истражувања ги покажаа штетните ефекти на екранот, но мора да бидеме свесни дека во денешно време не можеме целосно да ги изолираме децата од екранот, особено за време на нивното растење и тинејџерските години.

Затоа, оптималното „дозирање“ на електронски содржини и изборот на висококвалитетни содржини соодветни на возраста, исто така може да имаат позитивно влијание врз развојот на детето.

Колку екрани се прифатливи?

Имајќи на ум дека првите три години од животот се најчувствителни за комуникацијата и когнитивниот развој на детето, Светската здравствена организација (СЗО) и Американското здружение за педијатрија (ААП) издадоа насоки за изложување на екрани во текот на растењето.

Децата до две години не треба да бидат изложени на екрани и дигитални содржини бидејќи на таа возраст децата најдобро учат преку комуникација еден на еден со возрасен и откриваат како нивните реакции и комуникација влијаат на околината.

Минимален исклучок од изложувањето на екранот може да се направи преку видео повици со родител кој не е присутен дома, со баба и дедо. Преку овој тип на изложување на екраните, детето продолжува да комуницира со соговорникот.

На возраст од 2 до 5 години, се препорачува да се ограничи времето на гледање во екран на еден час дневно. Кога се изложени на екрани на таа возраст, децата веќе имаат делумно стекнати јазични и комуникациски вештини и можат да стекнат одредени знаења од адаптирани и висококвалитетни електронски содржини (запознавање на различни социјални ситуации, проширување на вокабуларот, меморирање песни).

Иако е дозволено кратко време пред екраните, се препорачува да ја следите содржината на екранот и да ја гледате/коментирате содржината заедно со детето, за да му помогнете да разбере што видел и да го пренесете во секојдневни ситуации.

При изборот на содржина, проверете дали е:

• интерактивна
• ненасилна
• едукативна
• социјална

Кога децата почнуваат на училиште, тие почнуваат да имаат свои електронски уреди и времето поминато на нив е сè потешко да се контролира, како и содржината.

Покрај ограничувањето на времето, неопходно е да се едуцира детето за придобивките и штетите од одредена содржина, приватноста и безбедноста.

Исто така, една од главните задачи на родителите на оваа возраст е да се погрижат детето да не запоставува други важни активности поради изложеност на екрани, како што се:

• спиење
• физичка активност
• играње со врсниците
• време поминато со семејството
• училишни обврски и слично

Во контролирањето на времето и содржините што ги користат постарите деца, може да помогне создавањето семеен план за користење на екрани, при што се согласувате со детето/тинејџерот за прифатливите содржини и времето поминато на екранот за сите членови на семејството (каде што вие, како родител, исто така мора да се придржувате до вашиот дел од ограничувањата 😉).

Прекумерното изложување на екрани може да доведе до штетни последици за развојот на детето.

Зависноста од екранот предизвикува бурни емоционални реакции по одвојувањето од истиот, проблеми со спиењето, лоши оценки на училиште, намален квалитет на социјалните односи поради недоволна интеракција со членовите на семејството и пријателите, анксиозност.

Поради претераното седење пред екраните, детето не поминува доволно време во физичка активност и со тоа може да дојде до зголемена телесна тежина.

Исто така, поради брзата и интензивна промена на дразбите на екраните, се јавуваат потешкотии во концентрацијата и насочувањето на вниманието во секојдневните активности и следењето на часовите.